Тонзиллит гэж юу вэ

Хоолойн арын хананд байрлах хос булчирхай үрэвсэхийг гүйлсэн булчирхайн үрэвсэл буюу тонзиллит гэж нэрлэдэг. Ихэвчлэн ангина, хоолойн мах үрэвсэх гэж нэрлэдэг.

Гүйлсэн булчирхай нь шүүлтүүрийн үүрэг гүйцэтгэдэг бөгөөд амьсгалын замд нэвтэрч, халдвар үүсгэж болзошгүй нянгуудыг эхний ээлжинд барьж авах хамгаалалт юм. Тэд мөн халдварын эсрэг эсрэг бие үүсгэдэг. Гэвч гүйлсэн булчирхай нь бактери, эсвэл вирусын халдварт автаж үрэвсдэг.

Тонзиллит, ялангуяа хүүхдүүдэд түгээмэл тохиолддог. Энэ нь нэг удаа тохиолдох, эсвэл богино хугацаанд дахин дахин тохиолддог.

Тонзиллит шинж тэмдэг

Гүйлсэн булчирхайн үрэвслийн гол шинж тэмдэг нь гүйлсэн булчирхайд үрэвсэх, хавдах, өвдөх заримдаа амаараа амьсгалах, юм залгихад хэцүү болдог. Дараах шинж тэмдгүүд илэрдэг.

• Хоолойн өвдөлт, эмзэглэл
• Халуурах
• Гүйлсэн булчирхай улайх
• Гүйлсэн булчирхай цагаан эсвэл шар өнгийн бүрхүүл үүсэх
• Хоолойд өвдөлттэй цэврүү эсвэл шархлаа
• Толгой өвдөх
• Хоолны дуршилгүй болох
• Чихний өвдөлт
• Залгихад өвдөх
• Хүзүү эсвэл эрүүнд булчирхай хавдах, эмзэглэлтэй байх
• Амьсгалахад саадтай байх
• Ярианы өнгө өөрчлөгдөх

Хүүхдэд дараах шинж тэмдгүүд илэрч болно.

• Гэдэс базлах
• Бөөлжих
• Хоолойны өвдөлт
• Хоол идэх, залгих хүсэлгүй болох

Тонзиллитийн шалтгаан ба эрсдэлт хүчин зүйлүүд

Бактерийн болон вируст халдварууд нь тонзиллит үүсгэдэг. Нийтлэг шалтгаан нь стрептококк (стрептококк) бактериар үүсдэг. Бусад нийтлэг шалтгаанууд нь:

• Аденовирусууд
• Томуугийн вирус
• Эпштейн-Барр вирус
• Парайнфлуенза вирусууд
• Энтеровирусууд
• Энгийн герпес вирус

Хүүхдүүд насанд хүрэгчдээс илүү тонзиллит өвчнөөр өвчилдөг. 5-15 насны хүүхдүүд бактерийн халдвараас үүдэлтэй тонзиллитоор өвчлөх магадлал өндөр байдаг. Вируст халдвараас үүссэн тонзиллит нь бага насны хүүхдүүдэд илүү түгээмэл байдаг.

Хүүхдүүд сургууль эсвэл зусланд өөрсдийн насны хүүхдүүдтэй илүү их цагийг өнгөрөөдөг тул тонзиллит үүсгэдэг халдварыг амархан авч өвддөг.

Тонзиллит оношлогоо

Эмч биеийн үзлэг хийнэ.  Тэд таны гүйлсэн булчирхайд улайсан, хавдсан, идээ бээр байгаа эсэхийг харна. Халуурч байгааг шалгана. Таны чих, хамар руу халдварын шинж тэмдэг хайж, хүзүүний хажуу тал хавдаж, өвдөж байгааг шалгана.

Хоолойн арчдас авна. Эмч хоолойны шүлс, эсийг стрептококкийн нян илрүүлэх шинжилгээ хийнэ.

Тонзиллитийн хүндрэлүүд

Зөвхөн бактери таны халдварыг үүсгэсэн тохиолдолд л хүндрэл гардаг.

Үүнд:

• Гүйлсэн булчирхайн эргэн тойрон дахь идээний цуглуулга ( хэвлийн булчирхайн буглаа )
• Дунд чихний халдвар
• Амьсгалын асуудал эсвэл таныг унтаж байх үед зогсох, амьсгалах ( унтах апноэ )
• Тонзилляр целлюлит буюу халдвар тархаж, ойролцоох эдэд гүн нэвтэрдэг
• Тонзиллит ба стрептококкийн халдвар

Тонзиллит эмчилгээ

Таны эмчилгээ нь таны өвчлөлийн шалтгаанаас тодорхой хэмжээгээр хамаарна.

Эмийн эмчилгээ

Хэрэв таны шинжилгээнд нян илэрсэн бол антибиотик мэдрэг чанарын шинжилгээ хийж антибиотик эмчилгээг эхлүүлнэ. Танд эмч эмийг нэг удаагийн тарилга эсвэл хэдэн өдрийн турш залгих шахмал хэлбэрээр өгч болно. Шинж тэмдэг, зовиур нь 2-3 хоногийн дотор арилж, сайжирч эхлэх боловч эмчилгээний турш эмээ уух нь чухал юм.

Гэрийн эмчилгээ

Хэрэв танд вирус байгаа бол антибиотик нь тус болохгүй бөгөөд хүний бие халдвартай өөрөө тэмцэнэ. Иймд танд дараах зүйлсийг зөвлөж байна.

Үүнд:

• Маш сайн амрах
• Хоолой өвдөхөд туслахын тулд бүлээн шингэн уух
• Амттай желатин, зайрмаг хоолойд наалдахгүй гөлгөр хоол идэх
• Өрөөндөө сэрүүн манантай ууршуулагч эсвэл чийгшүүлэгч хэрэглэх
• Хоолойг давстай бүлээн усаар зайлж угаах
• Бензокаин эсвэл бусад эм агуулсан шахмалуудыг хүлхэж, хоолойгоо тайвшруулах.
• Өвдөлтөнд өвдөлт намдаах эм уух

Тонзилэктоми буюу гүйлсэн булчирхай авах мэс засал

Гүйлсэн булчирхай нь дархлаа тогтолцооны чухал хэсэг тул эмч тэдгээрийг авахгүй байх тал дээр анхаардаг. Гэвч гүйлсэн булчирхайн үрэвсэл дахин давтагдах юмуу арилахгүй, эсвэл хавдсан гүйлсэн булчирхай нь амьсгалах, хооллоход хүндрэл учруулж байвал гүйлсэн булчирхайг авах шаардлагатай болдог. Гэхдээ тодорхой шалгуурыг үнэлсэнээр эмч тонзилэктоми хийдэг.

Тонзиллитээс урьдчилан сэргийлэх

Тонзиллитээс урьдчилан сэргийлэх хамгийн сайн арга бол эрүүл ахуйг сахих явдал юм.

Үүнд:

• Биеийг чийрэгжүүлэх
• Амны хөндийн ариун цэврийг сайтар сахиулах, шүдийг нь зөв угаалгаж сургах
• Гараа ойр ойрхон угаах
• Хоол хүнс, ундаа, сав суулга, шүдний сойз гэх мэт хувийн эд зүйлсийг хэн нэгэнтэй хуваалцахгүй байх
• Хоолой өвдөж, тонзиллит өвчтэй хүнээс зай барих
• Цоорсон шүдийг эмчлүүлэх
• Хоолойгоо давстай усаар зайлах угаах, хамар угааж хэвших