Улсын Их Хурлын (2019.10.25) чуулганы нэгдсэн хуралдаан Мэргэжлийн нэгдсэн холбооны эрх зүйн байдлын тухай хуулийн төслийн хэлэлцэх эсэх асуудлаар үргэлжиллээ. Төсөл санаачлагчийн илтгэлийг Улсын Их Хурлын гишүүн Н.Учрал, Эдийн засгийн байнгын хорооны санал, дүгнэлтийг Улсын Их Хурлын гишүүн Б.Ундармаа танилцуулав.

Монгол Улсад бүртгэлтэй мэргэжлийн холбооны эрх зүйн байдал, үйл ажиллагааг Төрийн бус байгууллагын хуулиар зохицуулдаг. Тус хууль 1997 онд батлагдсанаас хойш 6 удаа өөрчлөлт орсон бөгөөд улс орны нийгэм, эдийн засгийн хөгжилтэй уялдуулан салбарын мэргэжлийн холбоодын үйл ажиллагааг олон улсын жишигт хүргэх, тогтвортой байдлыг хангах хууль, эрх зүйн орчинг сайжруулах шаардлага үүссэн байна. Иймд хууль санаачлагч Мэргэжлийн нэгдсэн холбооны эрх зүйн байдлын тухай хуулийг санаачилжээ. Төсөлд мэргэжлийн холбоог оновчтой зохион байгуулалтад оруулж, мэргэшсэн гишүүдээс бүрдсэн, мэргэжлийн үйл ажиллагаа эрхлэх, үйлчилгээ үзүүлэх чадавхтай болгож, төрийн зарим чиг үүргийг шаардлага хангасан төрийн бус байгууллагаар гэрээний үндсэн дээр гүйцэтгүүлэх эрх зүйн орчныг бүрдүүлэх зохицуулалтуудыг тусгасан байна. Эдийн засгийн байнгын хорооны 2019 оны 10 дугаар сарын 23-ны өдрийн хуралдаанаар төслүүдийн хэлэлцээд, гишүүдийн олонх нь Улсын Их Хурлын чуулганы нэгдсэн хуралдаанд оруулж хэлэлцүүлэх нь зүйтэй гэж үзжээ.

Төсөл санаачлагчийн илтгэл болон Байнгын хорооны санал, дүгнэлттэй холбогдуулан Улсын Их Хурлын гишүүд асуулт асууж, төсөл санаачлагчаас хариулт авсан. 1 хүн төрийн бус 10 байгууллагын тамга тэмдгийг эзэмшиж байгаа гажуудал бий бөгөөд тэдгээрийн үйл ажиллагаа, гишүүнчлэл зэрэг тодорхойгүй байдаг байдлыг цэгцлэхээр төслийг боловсруулсан байна. Төрийн зарим чиг үүргийг төрийн бус байгууллагаар гүйцэтгүүлэх гэхээр ижил төстэй олон төрийн бус байгууллага байдаг нь бэрхшээл үүсгэдэг. Төсөлд Мэргэжлийн нэгдсэн холбоог Төрийн бус байгууллагын тухай хуульд заасан нөхцөл, журмын дагуу, тодорхой салбарт хамаарах үйл ажиллагаа  явуулдаг 30-аас доошгүй төрийн бус байгууллага, аж ахуйн нэгж, болон иргэн хамтран үүсгэн байгуулахаар тусгасан байна. Монгол Улсад тухайн салбарын мэргэжлийн нэгдсэн холбоо нэг ажиллахаар зохицуулжээ. Хэрэв ингэхдээ тухайн салбарт 3-аас доошгүй жил идэвхтэй үйл ажиллагаа явуулсан 3-аас дээш тооны төрийн бус байгууллага хамтран байгуулах эрх үүсэх аж. Мэргэжлийн нэгдсэн холбоонд элсэх хувь хүн нь тухайн салбартаа 5-аас доошгүй жил ажилласан, магистраас дээш боловсролын зэрэгтэй, эрдэмтэн судлаач байх шалгуурыг хангах зохицуулалттай гэв. Аж ахуйн нэгжийн хувьд тухайн салбарт 5-аас доошгүй жил тогтвортой үйл ажиллагаа явуулсан, ашгийн төлөө хуулийн этгээд байхаар төсөлд тусгажээ. Ингээд нийт 15 субьектээс бүрдэж, мэргэжлийн холбоог байгуулах аж. Мэргэжлийн нэгдсэн холбооны үйл ажиллагааны талаар нарийвчилсан бусад зохицуулалтыг ч тусгажээ. Төслөөр төрийн байгууллагууд 12 төрлийн чиг үүргийг мэргэжлийн нэгдсэн холбоотой хамтран хэрэгжүүлэх боломжтой болох юм байна. Ийм байдлаар эрх зүйн орчныг бүрдүүлж, холбогдох зохицуулалтуудыг хийхгүй бол цаашид төрийн бус байгууллагуудын эмх замбараагүй байдал, улс төржилтөөс үүдэн мэргэжлийн чиглэлээрх төр-хувийн хэвшлийн түншлэл зохих ёсоор явагдаж чадахгүйд хүрнэ гэдэг байр суурийг төсөл санаачлагч Н.Учрал гишүүн тайлбарлаж байв.

    Төслийн хэлэлцэхийг дэмжиж буйгаа Улсын Их Хурлын гишүүн Ж.Энхбаяр, Б.Бат-Эрдэнэ, Н.Энхболд, Х.Баделхан нар дэмжиж буйгаа илэрхийллээ. Иргэний нийгмийн байгууллагын төлөвшүүлэхэд, салбарын бодлогыг тодорхойлоход мэргэжилтнүүдийг татан оролцуулах, улмаар төр-хувийн хэвшлийн түншлэлийг бэхжүүлэхэд чухал ач холбогдолтой гэдгийг хэлж байв. Төрийн бус байгууллагын санхүүжилтийн тогтолцоог оновчтой болгох, иргэд нь орлогынхоо 1 хувийг сонголтоороо өөрийн эрх ашгийг төлөөлөх төрийн бус байгууллагын санхүүжилтэд өгдөг төв болон зүүн Европын орнуудын оновчтой хувилбарын талаар дэлгэрэнгүй тайлбарлаж байв. Мэргэжлийн нэгдсэн холбоо нэрээр салбар бүрийг нэг дор зангидах боломжтой эсэхийг нягтлах нь зүйтэй гэдэг байр суурийг гишүүд илэрхийлж байлаа. Үүний зэрэгцээ мэргэжлийн нэгдсэн холбоод дотоод зөрчлөөсөө болоод үйл ажиллагаагаа явуулах чадамжгүй болдог эрсдлийг тооцон төрийн зохицуулалтын болон хяналтын механизм ажиллах нь зүйтэй гэдэг саналыг хэлж байсан. Улсын Их Хурлын гишүүн Х.Нямбаатар, Д.Эрдэнэбат нар хуулийн давхцалыг үүсгэхгүй байх дээр нягт ажиллах ёстой гэдэг санал хэллээ. Ийнхүү санал хураалт явуулахад чуулганы нэгдсэн хуралдаанд оролцсон 44 гишүүний 25 нь буюу 56.8 хувийн саналаар Мэргэжлийн нэгдсэн холбооны эрх зүйн байдлын тухай хуулийн төслийг хэлэлцэхийг дэмжсэн. Иймд анхны хэлэлцүүлэгт бэлтгүүлэхээр Эдийн засгийн байнгын хороонд шилжүүлсэн бөгөөд хэлэлцүүлгийн үеэр гишүүдийн хэлсэн саналуудыг анхны хэлэлцүүлэгт бэлтгэх явцдаа харгалзан үзэх чиглэлийг Улсын Их Хурлын дарга  өгсөн юм.