Монгол Улсын гавьяат тамирчин, чөлөөт бөхийн ДАШТ-ий хошой хүрэл медальт, Азийн наадмын аварга, Төв аймгийн Сэргэлэн сумын уугуул Ганзоригийн Мандахнаранг “Гэрт нь” буландаа урьж оролцууллаа.

Тамирчдыг зарим хүн бэлтгэлээсээ өөр зүйл бараг хийдэггүй мэтээр ярьдаг. Харин түүний хувьд хийх ажил мундахгүй. Хэдэн өдөр утсаар ярьж, арга буюу зөвшөөрүүлсний эцэст бид тэднийд өчигдөр очсон юм.

Цаг нэлээн орой болсон байсан ч товлосон цагтаа залгахад “Би одоо л гэртээ орж ирж байна. Та нар оройтлоо гэхгүй бол ир ээ” гэлээ. Тэднийд хэвлэл, мэдээллийнхэн нэг ч удаа ирж байгаагүйг мөн онцлон хэлээд гэрийнхээ хаягийг зааж өгөв.

Бидэнд эхнэр нь үүдээ тайлж өглөө. Гэртээ хэвлэлийнхэн ирнэ гэдгийг мэдээгүй байсан гэрийн эзэгтэй их гайхсан ч удалгүй “Мандахаа хүн ирлээ” гэх нь сонсогдов. Г.Мандахнаран “Та хэд хүрээд ирэв үү. Хүн ирэх гэж байгааг эхнэртээ хэлэхээ мартчихсан байна шүү дээ” гээд гар барьж мэндлэн зочны өрөөндөө орохыг урилаа.

Тэрбээр “Саяхан л гэртээ орж ирлээ. Эхнэрээрээ жаахан хоол хийлгүүлж байх зуураа хүүгийнхээ хичээлийг давтуулж байна. Хүү маань сар гаруйн өмнөөс Орос цэцэрлэгт явж байгаа” гээд цээжлэх үгийг нь давтуулна. Энэ үед гэргий нь хүрэн шилэн аяганд цай аягалж, харин бага охин нь аав, ах хоёрынхоо цаана суугаад биднийг үл анзааран тоглож байв. Үе, үе ааваасаа ямар нэгэн зүйл шалгааж байхыг нь харахад нэлээн эрх бололтой. Харин хүү нь хичээлээ хийж байгаа хэрнээ гулсуур дээр тоглож буй аятай буйдангаас гулгах, хөл гараа байнга хөдөлгөх нь их хөдөлгөөнтэйг нь илэрхийлж байлаа.

Энэ үед Г.Мандахнаран хүүдээ хандаж, “Одоо хоёулаа түр завсарлая. Аав нь хүмүүстэй ярилцах хэрэгтэй байна” гээд дэвтрийг нь бариулаад өрөө рүү нь оруулав.

Г.Мандахнарангийн тухай товч өгүүлэхэд, тэрбээр 1986 онд Төв аймгийн Сэргэлэн суманд төрж, “Хүмүүн” цогцолбор, “ҮБТДС”-ийг тус тус төгссөн. 1999 оноос Төв аймгийн дасгалжуулагч Ж.Зоригийн удирдлага дор чөлөөт бөхийн спортоор хичээллэж, 2003 оноос “Алдар” спорт хорооны дасгалжуулагч, ах дүү гавьяат тамирчин Ц.Цогтбаяр, гавьяат дасгалжуулагч Ц.Хосбаяр нарын удирдлага дор бэлтгэл сургуулилтаа хийж байна. 2008 оноос чөлөөт бөхийн үндэсний шигшээ багийн тамирчин болж, 2007 онд спортын мастер, 2009 онд олон улсын хэмжээний мастер, 2013 онд гавьяат тамирчин цол хүртсэн билээ.

Залуучуудын УАШТ-ээс мөнгө, хүрэл, Бүх ард түмний спортын наадмаас алт, хүрэл медаль, насанд хүрэгчдийн УАШТ-ээс гурван алт, нэг мөнгөн медаль хүртээд байна.

“Mongolia Open” олон улсын тэмцээнээс зургаан алт, БНХАУ-ын ӨМӨЗО-ны Шилийн гол аймагт 2006 онд болсон олон улсын тэмцээнээс мөнгө, Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн цомын төлөө тэмцээнээс 2008 онд хүрэл, Туркт болдог Яшир Догугийн нэрэмжит олон улсын тэмцээнээс 2010, 2014 онд, БНХАУ-ын ӨМӨЗО-ны “Ордос” наадмаас мөнгө, ОХУ-ын Улаан-Үдэд болсон Буриадын Ерөнхийлөгчийн нэрэмжит уламжлалт олон улсын тэмцээнээс 2011, 2013 онд хүрэл, Казахстаны Тараз хотод болдог Д.Кунаевын нэрэмжит олон улсын тэмцээнээс 2012 онд хүрэл, 2014 онд алт, 2013 онд ХБНГУ-ын Дортмунд хотод болдог “Гран-При” тэмцээнээс хүрэл, 2014 онд Франц улсад болдог “Алтан Гран-При” олон улсын тэмцээнээс алтан медаль хүртээд байна. Тэрбээр 2010, 2013 онд Монгол Улсын оны шилдэг тамирчнаар шалгарсан юм.

Г.Мандахнаран “Рио-2016” олимпийн наадмын хүрэл медалийн төлөөх барилдаанд илүүрхэж байсан ч аз дутсан. Тиймээс бидний ярианы зорилго энэ дагуу байх нь мэдээж. Гэхдээ бид энгийн ярианаас эхлүүлсэн. Тэрбээр өдөрт нэг удаа бэлтгэлээ хийж байгаа гэсэн. Олимпоос ирээд хөдөө хэд хоног амарсан аж. Энэ нь багтарсан, харамссан сэтгэлээ тайвшруулах гэснийх болов уу.

“Таныг олимпоос ирэхэд нэг их хүн тосоогүй байх шиг харагдсан. Тэр үед танд юу бодогдож байв” гэхэд “Хамгийн итгэлтэй хүмүүс маань намайг тоссон. Тэд миний сэтгэл санааг тайтгаруулах зорилгоор л ирсэн байх. Надад “Уг нь би медаль хүртсэн тамирчин шүү дээ” гэж бодохоор л харамсмаар санагдаад байлаа. Харин одоо бол өөр болсон. Тэгээд ч гомдлоо гэхэд миний эсрэг ажилласан шүүгч нарыг л нүдэндээ харах юм даа” гээд үгээ дуусгав.

“Барилдааны үндсэн цаг дуусахаар хэдхэн секунд дутуу байхад та барилдаад, аргацаагаад өнгөрч болоогүй юм уу” гэхэд “Барилдалгүй өнгөрүүлсэн хугацаагаа би дараа нь харахад дөрөвхөн секунд болсон байсан. Тэгээд ч мэргэжлийн тамирчин иймхэн хугацаанд оноо алдана гэж хэзээ ч байдаггүй юм. Өрсөлдөгч маань ч надаас оноо салгаж чадахгүйгээ мэдээд гараа өргөөд зогссон шүү дээ. Гэтэл шүүгчид тийм муухай ажилласан. Зарим хүн надаас “Чи ядаж тулаад зогсч байхгүй яасан юм бэ” гэсэн. Үнэндээ тэр тамирчин эхний дөрвөн барилдаанаа дөрвүүлэнд нь булхайтсан. Гэтэл түүнд шүүгчид илт оноо өгөөд байлаа. Тиймээс би шүүгчдийн зориудаар дэмжээд байгаа хүнтэй цэвэр өрсөлдөхийг хүсээгүй. Хэдхэн секунд дутуу байсан болохоор нь би түүнийг улам “шатаах” гэж тойрч баярласан. Энэ бол тамирчдад байдаг тактик л даа. Гэтэл эцсийн шатанд шүүгчид дүнгээ гаргахдаа миний эсрэг ажилласан. Уг нь шүүгчид намайг буруутай гэж үзсэн бол эхлээд заавал сануулах ёстой. Гэтэл тэд тэгэлгүйгээр шууд торгосон. Хэрвээ торгох байсан юм бол барилдаан үргэлжилж байх үед торгох ёстой. Гэвч намайг дасгалжуулагч нартаа үнсүүлчихээд ялалт манай талд болсон гэдгийг зарласны дараа торгосон. Нэлээн удсаны дараа торгуулиа өгсөн гэсэн үг. Тэгэхээр тэд дүрмэндээ байхгүй зүйл хийсэн” гээд аягатай бүлээн цайнаасаа хэд залгилав.

Энэ тухай ярихаар түүний бухимдал эргээд сэргэх шиг болоод ирэв. “Тэмцээний өмнө зохион байгуулагчид орон орны дасгалжуулагчтай хурал хийхдээ ОХУ-ын нэг тамирчны барилдаанаар жишээ авсан юм билээ. Учир нь иймэрхүү барилдаан гаргавал торгоно шүү гээд. Гэтэл зарим хүн таны барилдааныг “Түүнийхтэй яг адилхан боллоо. Тиймээс дасгалжуулагч нь Г.Мандахнаранд хэлээгүй юм байх даа” гэж байсан. Харин та үүнд ямар хариулт өгөх вэ” гэхэд “ОХУ-ын тамирчин 42 секунд зугтсан байдаг. Харин би дөрвөн секунд. Тэгэхээр нэгдүгээрт энэ хоёрын хооронд асар их ялгаа байгаа биз. Мөн тэр тамирчинд шүүгчид сануулга өгсөн байдаг. Гэвч тэр үл тоохоор нь цаг дуусахаас өмнө шүгэлдэж зогсоогоод дахин барилдуулж, торгосон. Харин надад огт сануулга өгөлгүйгээр шууд торгосон” гэв.

“Олон хүн “Манай тамирчид сэтгэлзүйгээр дутмаг байна. Хэрвээ Г.Мандахнарангийн сэтгэлзүйг сайн бэлдсэн бол хэдхэн секунд дутуу байхад тэгж их баярлаж, оноо алдахгүй байсан” гэх юм. Үүнийг та сонсов уу” гэж лавлахад “Өөрсдөө сэтгэлзүй гэдэг зүйлийг судлаагүй байж ийм юм ярих шаардлагагүй байх. Миний бодлоор тамирчны сэтгэлзүй дэвжээн дээр гараад тухайн мэхээ хэр их өөртөө итгэлтэй хийнэ, түүнийг л хэлээд байгаа юм. Хэрвээ сэтгэлзүйчээр нөлөөлөгдөх байсан юм бол эмэгтэй шигшээ багийнхнаас нэг нь ч болтугай медаль хүртэх байлаа. Үүнд тамирчдаас нь ч шалтгаалсан юм байгаа л байх. Үүнийг нь мэдээд зарим дасгалжуулагч нь ажлаа хүлээлгэж өгч байгаа сураг дуулдсан” гэв.

Түүний дасгалжуулагч болох Ц.Цогтбаяр, Б.Баяраа нарыг 2019 он хүртэл олон улсын тэмцээнд оролцуулахгүй болохоо Дэлхийн бөхийн нэгдсэн холбоо мэдэгдсэн. Харин тамирчдын хувьд ямар дүгнэлт гарсан тухай сонсоход “Тамирчдыг олон улсын тэмцээнд оролцуулахаар болголоо гэсэн байсан. Харин манай хоёр багшийн эрхийн 2019 он хүртэл хассан. Тэгээд ч ДБНХ маш их хээл хахуульд автсан байгаагаа энэ удаагийн олимпоос тодорхой харууллаа” гэсэн юм.

Түрүүн та “Эмэгтэй шигшээ багийн зарим дасгалжуулагч ажлаа өгөх гэж байгаа юм билээ” гэж хэллээ. Монголын чөлөөт бөхийн холбооны Ерөнхийлөгч Асашёорюү Д.Дагвадорж ч ажлаа хүлээлгэж өгнө гэж твиттер хуудсандаа бичсэн байхыг уншсан л даа. Энэ хүн нээрээ ажлаа өгөх гэж байгаа юм уу гэхэд “Рио-д эмэгтэй шигшээ багийнхнаа барилдаад дуусахад л ажлаа өгнө гэж зарлаад Монгол руу буцсан. Миний барилдаан үлдсэн байхад үзэхийг ч хүсээгүй. Гэхдээ миний барилдааныг үзэх яах вэ, эр хүн л юм бол хэлсэн амандаа хүрэх ёстой. Гэтэл одоо болтол ажлаа хүлээлгэж өгөөгүй л явна. Тэгээд ч энэ хүн ажлаа өгнө гэж ярьж байгаа ч энэ холбооны ерөнхийлөгчөөр сонгогдохдоо хууль бусаар суусан шүү дээ”. Тийм үү, яаж тэр вэ “Хуулиндаа удирдах зөвлөлөө сонгож, хуралдсаны дараа ерөнхийлөгчөө тодруулна гэж заасан байдаг. Гэтэл өмнө нь холбооны ерөнхийлөгчөөр ажиллаж байсан “Гацуурт”-ын Л.Чинбат удирдах зөвлөлийн хурал хийлгүйгээр албан үүргээ Д.Дагвадоржид өгсөн. Энэ байгууллага чинь Монголынхоо нэрийг авч явдаг тамирчдын минь гэр шүү дээ. Гэтэл тэд бэлэг солилцож байгаа юм шиг тамгаа гардацгаасан. Мөн бичиг баримтаа ч хууль бусаар үйлдсэн. Ингээд ярихаар Д.Дагвадоржийг хэн сонгосон юм бэ гэдэг асуулт гарч ирж байгаа юм. Тэгэхээр Монголын чөлөөт бөхийн холбооны удирдах зөвлөл гэдэг. Тэгвэл тэр удирдах зөвлөлийг хэн сонгов гэхээр Д.Дагвадорж сонгосон гэдэг. Тэгэхээр тэд хэн хэндээ л үйлчилдэг хүмүүс болж таарч байгаа биз” гэв.

Нэг холбоо ингэж хоёр хуваагдсаны гол учир юундаа байна вэ гэхэд “Би тамирчин болохоор дотоод асуудал руу нь ордоггүй. Гэхдээ би ингэж харж байна. Тодруулбал,  бидний өмнө гавьяат тамирчин Б.Наранбаатар ах байсан. Энэ хүн тамирчны карьераа дуусгаад Спортын бэлтгэлийн төвийн даргаар ажилласан. Тэр үедээ “Би ДАШТ-ээс хоёр медаль хүртсэн ч олимпоос медаль зүүж чадаагүй. Уг нь надад боломж байсан ч багш нарын ур чадвар маш их дутсан. Тиймээс би чөлөөт бөхөө илүү хөгжүүлэхийн тулд сайн дасгалжуулагчийг шигшээ багт оруулна гээд аль ур чадвартай гэж үзсэн хүмүүсийг сонгосон. Гэтэл МЧБХ-ны удирдлагууд салбарын сайд руу хүртэл бичиг хүргүүлж “Түүний сонгосон багшийг сонгохгүй” гэсэн гэдэг. Ингээд тэд өөртөө “үйлчилдэг” хэдэн хүнээ сонгоод Б.Наранбаатар даргын сонгосон хүмүүсийг болиулсан. Сүүлд “мандсан” тамирчдын визийн асуудлыг ч та сонссон л биз дээ. Үл бүтэх юм их хийнэ ээ тэд”.

Танай холбооны удирдлагууд хоёр багшид тань хувийн өс хонзонтой юм биш биз гэхэд “Магадгүй. Цагтаа Ц.Цогтбаяр багш маань УИХ-ын гишүүн А.Сүхбат, Д.Сумъяабазар нарын ах нь болж явсан. Тэдний үзүүлж чадаагүй амжилтыг багш маань үзүүлсэн болохоор тэд өнөөдөр болтол Д.Дагвадоржоор дамжуулж ингээд байдаг байж болох. Хэрвээ тийм бол тэр хүнтэйгээ л сөргөөцөлд л дөө. Шавь нь болсон биднийг хэлмэгдүүлэх ямар шаардлага байгаа юм” гээд яриагаа өндөрлөж, хэсэг чимээгүй болсноо “Шигшээ багийн тамирчдын оролцох тэмцээний хуваарь хараахан гараагүй байна. Тэгвэл би энэ удаагийн олимпийн хүрэл медалийн төлөөх барилдаанд луйвраар ялсан тамирчныг шүүгчтэй нь хамт ялна гэсэн зорилго тавьсан байгаа” гэлээ. Цааш ярихдаа "Би өнгөрсөн жилүүдэд тэвчээр зааж, дуугүй явсан. Гэвч өөрийн биеэр ингэж хохирч байгаа болохоор энэ удаа ийм зүйл ярьж байна. Миний тэвчээр үнэхээр барагдлаа" гэв.

“Таныг “Токио-2020” олимпийн наадамд оролцохгүй гэсэн яриа гарсан байсан. Нээрээ тэгээд шийдчихсэн юм уу” гэхэд “Би тийм юм хэлээгүй. Хамгийн гол нь тэмцээнээс тэмцээний хооронд миний барилдаан ямар байх вэ, шигшээ багаас хэнийг сонгох вэ гэдэг асуудал л гарна. Үүнд чинь “Би орно” гээд шийдчихдэг юм биш. Тэгээд ч ер нь олимпоор амьдрал дуусахгүй шүү дээ. Би олимпод оролцохгүй байсан ч гэр бүлийнхээ төлөө амьдарсаар л байна” гэв.

Биднийг ярилцах хооронд цаг нэлээн орой болсон байлаа. Түүний амьдрал, спортод улам их гялалзсан амжилт ерөөж, бид ярилцлагаа өндөрлөсөн юм.  

Айлд хазаар байх сайн гэдэг. Учир нь амгай, зуузайных нь чимээгээр элдэв хэл ам үргэж байдаг хэмээн өвөгчүүд ярьдаг билээ. Тэр ч утгаар Г.Мандахнарангийнх энэхүү хазаарыг гэртээ залсан болов уу. Тэрбээр адуунд сонирхолтой гэсэн. Хөдөө хааяа малын дэргэд очдогоо ч хэлэв.

Түүний хүүхдүүдийн өрөө. Тэрбээр ойрд гэр бүлдээ зав гаргаж чадахгүй л явна. Одооноос л чөлөө гаргахыг хичээнэ дээ гэсэн.

Харин энэ бол тэдний унтлагын өрөө. Бүхийл ажилаа амжуулаад энэ өрөөндөө амрах мэдээж сайхан биз ээ.

Айлын эзэд хийморь билгэдэж, чонын арьс гэртээ байрлуулдаг. Гэхдээ үүнийг түүний танил нь бэлэглэсэн гэсэн.

Ялангуяа бөхчүүдийг элдэв чимхлүүр ажилд тааруу хэмээн боддог хүн олон. Тэгвэл Г.Мандахнарангийн нууц авьяас нь хатгамал оёх. Дээрх хоёр бүтээлийг тэрбээр нэлээн цаг хугацаа зарцуулж урласан гэсэн.

Тэднийх Тэмүүлэл, Тэмүүлэн хэмээх хүү охинтой. Тэгвэл хоёр бяцханы ээж Б.Ууганцэцэг тун удахгүй дүү гаргах гэж байгаа юм билээ. Иймд танай гэр бүлд "Үрээ танихгүй өнөр, Үрээгээ танихгүй баян" байхыг хүсэе ерөөе.